Over tajines enzo...

De draaisessies lopen goed, er zitten weer getalenteerde mensen in de cursus. Enkele van hen hebben al wel eens een reeksje gevolgd en komen alle vaardigheden opfrissen, anderen ontdekken voor het eerst het plezier om zelf potjes te bakken. Rustig en ontspannen zijn is de boodschap en al snel hoor je hier en daar hoe therapeutisch deze activiteit werkt.
Vorige zaterdag was het tijd voor de les waarin het beginnertjeslef zijn tanden toont. Het is een terugkerend fenomeen dat wie al een tijdje "meedraait" plots zin krijgt om eens wat meer gewicht in de schaal, eh, op de schijf te gooien. Sommige zijn daar voorzichtig in en klimmen met een paar grammetjes, terwijl voor anderen al snel de kilo gaat lonken. Het is best wel een spannend gevoel om jezelf eens uit te dagen, ik kan er zeker van meespreken. Maar toch, is er een klein minpuntje aan verbonden, voor mij persoonlijk dan toch. De emmer van de mislukte probeersels krijgt dan plots last van overgewicht, het deksel kan er nog nauwelijks op, klei puilt eruit. Nadien heb ik dan wel behoorlijk wat recuperatiewerk. Zolang het de spuigaten niet uitloopt, zit ik mee te genieten, maar trop is teveel, zoveel weze duidelijk...
Draai het hoe je wil, ergens in een van die rondjes kom je jezelf tegen. Kan best leerrijk zijn.

Op zoek naar een extra schijf om nog iemand te laten deelnemen aan de cursus, kreeg ik te horen dat het bij die bepaalde persoon niet de moment was om zijn schijf uit te lenen, want hij moest tajines draaien, 15 geloof ik. En daarmee zit je dan even in zuiver functioneel draaiwerk. Daar waar in onze Westerse wereld serviesgoed uit China onze eigen pottenbakkers werkeloos houdt, maakt het dan weer geen schijn van kans in de traditionele vakantielanden zoals Griekenland, Marokko, Spanje... Wie kwam er wel eens thuis met een exemplaar? Of beter, wie niet?
Een klant van mij vertelde dat ze eens jaren geleden een mooie vaas had meegebracht. Na enige tijd lag de stoflaag toch een beetje te dik en besloot ze haar vaas eens flink af te spoelen, buiten in de zon. Meteen de lans erop. Groot was haar verbazing toen haar vakantieherinnering voor haar ogen wegsmolt. Het ding bleek niet eens gebakken. Het had wel een vliegtuigreis in de de koffer overleefd!!!
Tja, de traditionele pottenbakkers uit deze landen houden er vaak andere gewoontes op na dan hier. Uiteraard ligt de oorzaak voor een groot deel bij het feit dat er daar soms prachtige plastische kleisoorten worden gedolven. Meestal rood, veel ijzeroxide erin en daardoor té vervuild om nog steengoedtemperaturen aan te kunnen.
Hoe zat dat ook weeral? Die baktemperaturen? Het is een veel voorkomend fenomeen, de onwetendheid van de beginnende keramist. Hij of zij heeft zo'n landen bezocht en het rode aardewerk gezien. "Ze koken daar toch ook in?"

De meest "zuiver" klei, heel vaak witte klei, bevat een minimum aan vervuilende elementen, zodat je hem op een hoge temperatuur kan laten versinteren, wat wil zeggen dat de porositeit minimaliseert en hij, naar onze Westerse hygiënische normen, bruikbaar wordt voor voeding, er m.a.w. geen voedingsresten in blijven zitten. Het feit dat die darmen van ons gevoeliger zijn voor de conditionering van het voedsel op toeristische plekken, dan die van de inboorlingen zelf, houdt zeker verband met de normen die hier gehanteerd worden.
En als er een pleidooi moet worden gehouden door jeugdbewegingen om je kind eens flink buiten te laten spelen in het zand en in de modder, dan kan je jezelf beginnen afvragen of we écht zo goe bezig zijn...
De aardewerken tajine, zoals nog ander kookgerief, wordt vooraf in water gedompeld, zodat de scherf, die niet gesinterd is en dus wél poreus gebleven is, zich vol kan zuigen met water. Daarna wordt de wand ingesmeerd met zonnebloem- of een andere olie om weer terug af te dichten en glad te zijn.

Die échte tajine, gedraaid met rode klei, is meestal folkloristisch beschilderd. Eventueel eerst een crème engobe of wit tinglazuur als basis en daarna krijgt kleur vrij spel. De binnenzijde is meestal ongeglazuurd.
Naast de folklore van de decoratie, biedt (rode) aardewerkklei ook nog een voordeel. Misschien wat paradoxaal op het eerste zicht, maar: er is minder kans op breuk. "En ik die dacht dat steengoed sterker was????" Ja, fysiek sterker wel, maar minder shockbestendig.
De hoge steengoedtemperatuur zorgt ervoor dat het glazuurjasje als gegoten zit, a.h.w. één wordt met de body van de klei, wat als nadeel heeft dat als je plots gaat afkoelen dat jasje zo erg zal spannen dat de klei eronder zich totaal geen uitzetting kan permitteren, wat voor scheuren kan zorgen.
Meestal komt het wel niet zo ver, want een tajine haalt bij het sudderen niet de temperaturen die nodig zijn om klei te doen veranderen van volume. Je mag dus wel je tajine in steengoedklei draaien en afwerken op de hoogste temperaturen (meer dan 1200°C) als je veilig wil spelen op hygiënisch vlak. Ik zou aanraden een klein gaatje te voorzien in de schouw van je tajine, de druk, je weet maar nooit...

Zou ik nu zelf de deur hebben open gezet?
Hoeveel gewicht moet je kunnen centreren om een tajine te maken? En een kleintje dan?
...